امروزه گوگل طیفی گسترده از مفاهیم را گردآوری می‌کند؛ از جست‌وجو برای تشخیص یک بیماری گرفته تا دریافت اطلاعات درباره‌ی اینکه چگونه می‌توانیم عشق واقعی را پیدا کنیم. کاملا طبیعی است که تا چند وقت دیگر گوگل را باز کنیم و آخرین قیمت اینترنت اشیا (Internet of things) را در آن جست‌وجو کنیم. کاربران اینترنت با جست‌وجوی این اصطلاح در موتورهای جست‌وجو آن را به‌شدت داغ کرده‌اند. اما اینترنت اشیا چیست و در زندگی واقعی چه جایگاهی دارد؟ همراه ما باشید، می‌خواهیم اطلاعات جالبی درباره‌ی اینترنت اشیا در اختیارتان بگذاریم.
اینترنت اشیا چیست و چرا اهمیت دارد؟
اینترنت اشیا که با نام اختصاری IoT شناخته می‌شود، موضوع تازه‌ای نیست: شرکت‌های فناوری و دانشمندان این حوزه دهه‌هاست که درباره‌ی آن بحث می‌کنند؛ جالب است بدانید که از نخستین توسترِ متصل به اینترنت در همایشی در سال 1989 رونمایی شده است. IoT اساسا چیز ساده‌ای است: متصل‌کردن اشیا از طریق اینترنت و فراهم‌‌آوردنِ این امکان که با انسان‌ها، با اپلیکیشن‌ها و با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. نمونه‌ی ساده و مشهور برای IoT، یخچال‌های هوشمند است. تصور کنید که یخچال می‌توانست با دوربین داخلی‌اش، محتویات یخچال را ببیند و به شما پیام دهد و بگوید که شیر تمام شده یا تاریخ مصرف آن گذشته است.
رایج‌ترین نمونه برای IoT در بریتانیا، سیستم گرمایش خانگی و مصرف بهینه‌ی انرژی است؛ چرا که دولت می‌کوشد تا شرکت‌های انرژی را به‌سوی هوشمندسازی پیش ببرد. این سیستم‌ها، به شما اجازه می‌دهند سیستم گرمایشی را از راه دور روشن کنید؛ در روزهای آفتابی دما را کاهش دهید یا حتی وقتی کسی در خانه نیست، آن را خاموش کنید. برخی از سیستم‌های جدید‌تر، از دوربین‌های مجهز به حسگر حرکتی استفاده می‌کنند؛ این سیستم‌ها بررسی می‌کنند که آیا تلفن هوشمند شما (و در نتیجه خودتان) از خانه خارج شده است یا خیر.
IoT چیزی بیش از خانه‌های هوشمند است و می‌تواند به اندازه‌ی یک شهر هوشمند گسترش یابد. برای نمونه، چراغ‌های راهنمایی‌رانندگیِ متصل‌به‌هم را در نظر بگیرید که رفت‌وآمد خودروها را رصد می‌کنند؛ یا سطل‌های زباله‌ی هوشمندی که به‌وقت پرشدن، هشدار می‌دهند. همچنین، صنایع هوشمندی که با حسگر‌های متصل‌به‌هم، بر همه‌چیز نظارت می‌کنند؛ صنایعی که در آنها، همه‌ی قطعاتی که باید پشت سر هم نصب شوند تا بخش‌های گوناگون خط تولید و ایمنی پرسنل به‌طور پیوسته پایش می‌شوند.
دولت، شرکت‌های انرژی را تشویق می‌کند تا تجهیزات هوشمند را در اختیار مشتریان‌شان قرار دهند: همه‌ی این داده‌ها و سامانه‌های خودکار بسیار مقرون‌به‌صرفه‌اند و باعث کاهش مصرف انرژی می‌شوند. بسیاری از گستره‌های IoT، این مزایا را به‌خوبی نشان می‌دهند. البته، برخی از این ابزارهای هوشمند نقش صرفا رفاهی و سرگرم‌کننده دارند؛ شاید به همین دلیل است که ما بیشتر سیستم‌های گرمایش هوشمند می‌بینیم تا یخچال‌های هوشمند.
آیا اینترنت اشیا امنیت دارد؟
هر موضوع تازه‌ای نقاط ضعف خودش را دارد؛ امنیت و حریم خصوصی، در واقع، بزرگ‌ترین چالش‌های IoT هستند. همه‌ی این دستگاه‌ها و سیستم‌ها، اطلاعات شخصی بسیاری درباره‌ی افراد جمع‌آوری می‌کنند. این تجهیزات هوشمند دقیقا می‌دانند چه زمانی شما در خانه هستید و هنگامی که در خانه هستید، از کدام دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌کنید. همچنین این اطلاعات را با دیگر دستگاه‌ها به اشتراک می‌گذارند؛ همه‌ی این اطلاعات در پایگاه داده‌ی شرکت‌ها نگهداری می‌شوند و همواره قابل دسترسی هستند.
کارشناسان امنیت بر این باورند که در مراحل نخستین توسعه‌ی IoT، اقدامات کافی برای تأمین امنیت و حفاظت از حریم خصوصی صورت نگرفته است؛ آنها برای اثبات ادعای خود، یکی از هاست‌های این ابزارها را هک کردند؛ این مجموعه طیف وسیعی از سامانه‌ها را دربرمی‌گرفت: سامانه‌های پایش کودک، روشنایی خودکار و یخچال‌های هوشمند تا سامانه‌های گسترده‌ی شهری مانند چراغ‌های راهنمایی. اما جالب توجه آنکه هکرها تاکنون توجه چندانی به IoT نشان نداده‌اند؛ احتمالا به این دلیل که افراد زیادی از اپلیکیشن‌های متصل‌به‌هم استفاده نمی‌کنند؛ در نتیجه، فعلا ارزش ندارد که برای هک‌کردن آنها دست به حمله‌ی سایبری بزنند. اما به محض اینکه هک‌کردن خانه‌های هوشمند صرفه‌ی اقتصادی پیدا کند، مجرمان رایانه‌ای دست‌به‌کار خواهند شد.
درنتیجه، پاسخ کوتاه این است: بله، IoT نسبتا امن است: احتمالا دستگاه‌های هوشمند نمی‌توانند آسیب جدی به شما بزنند و این آسیب بیشتر از چیزی نیست که رایانه‌ی شخصی‌تان می‌تواند باعث شود؛ اما هیچ تضمینی وجود ندارد و تا زمانی که تمهیدات لازم اندیشیده نشود، IoT احتمالا هدف بعدی هکرها خواهد بود.
اینترنت اشیا چگونه روی تجارت و کار تأثیر می‌گذارد؟
این موضوع به کسب‌و‌کاری که در آن فعالیت می‌کنید، بستگی دارد: IoT بیشترین پیشرفت را برای تولید به‌همراه دارد؛ IoT ابزاری سودمند برای موقعیت‌یابی ماشین‌ها و افراد و سامان‌دهی آنها خواهد بود. کشاورزان نیز از حسگر‌های متصل‌به‌هم، برای پایشِ محصولات و دام‌ها بهره خواهند گرفت؛ به این ترتیب، تولید و بهره‌وری‌شان افزایش یافته و می‌توانند سلامت گله‌هاشان را با دقت بیشتری بررسی کنند.
نمونه‌ها بی‌شمار است؛ روشن است که ابزارهای متصل‌به‌هم، راه‌شان را به اغلب کسبوکارها خواهند گشود؛ درست مانند رایانه‌ها و اینترنت که به هر نقطه‌ای از جهان نفوذ کردند. IoT با افزایش بهره وری ابزار و کارخانه‌ها، بسیاری از کارآفرین ها را به‌سوی خود فرا خواهد خواند؛ اما برای کارمندان یک اداره یا شرکت که پیوسته زیر ذره‌بین هستند، می‌تواند کابوسی وحشتناک باشد. تصور کنید که از کارت تردد شما برای موقعیت‌یابی شما در ساختمان شرکت یا محوطه‌ی آن استفاده شود؛ یا رئیس‌تان بتواند بفهمد که شما چه مدت‌زمانی را در آشپزخانه صرف درست‌کردن چای کرده‌اید.
با همه‌ی اینها، وقتی یک چای‌سازِ هوشمند می‌فهمد شما چه زمانی به چای نیاز دارید، می‌تواند واقعا لذت‌بخش باشد.
آیا اینترنت اشیا واقعی است؟
این پرسش احتمالا بهترین پرسشی است که در گوگل درباره‌ی IoT جست‌وجو شده است: آیا اینترنت اشیا واقعی است؟
پاسخ به این پرسش تا حدی دشوار است. این‌روزها فناوری سرشار است از بازاریابی ها و بزرگ‌نمایی‌ها؛ در نتیجه، تصمیم گیری درباره‌ی اینکه آیا یک نوآوری واقعا موفقیت‌آمیز است یا خیر، در مراحل آغازین بسیار دشوار است.
اما کاربرد اینترنت اشیا چنان گسترده است که به یک پروژه یا محصول وابسته نیست. یخچال‌های هوشمند شاید در آینده وارد زندگی ما شوند یا شاید هم به‌خاطر سود اندکی که دارند، کنار گذاشته شوند؛ اما حسگر‌های متصل‌به‌هم و ابزارهای هوشمند قطعا هواداران زیادی خواهند داشت و پیوسته توسعه خواهند یافت.
تا یک دهه‌ی دیگر، همه‌ی اشیا می‌توانند از طریق اینترنت به هم متصل باشند؛ در نتیجه، اشیای هوشمند سراسر زندگی ما را فرامی‌گیرند و به‌تدریج، واژه‌ی «هوشمند» از ادبیات روزانه‌ی ما حذف می‌شود؛ برای نمونه، امروز به دستگاه‌هایی که میزان مصرف انرژی را با فناوری IoT اندازه می‌گیرند، «کنتورهای هوشمند» می‌گوییم؛ اما به‌تدریج، این کنتورها چنان در همه‌جای جهان فراگیر می‌شوند که دیگر آنها را فقط «کنتور» می‌نامیم؛ درست همانند «تلفنهای هوشمند» که به‌دلیل رواج گسترده‌شان، فقط «تلفن» خوانده می‌شوند.
مهم نیست که IoT کجاست و چه نامی بر آن می‌گذاریم؛ مهم این است که واقعیت دارد. اما روشن است که حتی گوگل هم پاسخ دقیقی برای آن ندارد.
در پی گسترش IoT، کسب‌وکارهای بسیاری می‌کوشند تا از اشیای متصل‌به‌هم و داده‌هایی که تولید می‌کنند، برای کسب‌وکارشان ارزش‌آفرینی کنند. پیش‌بینی شرکت پژوهشی گارتنر (Gartner) نشان می‌دهد که تا سال 2020، بیش از نیمی از فرایندهای عمده‌ی جدید در کسب‌وکار در IoT مشارکت خواهند داشت.
اما اینکه کسبوکارها چگونه از این ابزارها بهره می‌گیرند، به بازار بستگی دارد. در ادامه‌ی این نوشتار، 10 زمینه‌ای را که شرکت‌ها از IoT برای ارزش‌آفرینی در کسب‌وکارشان بهره می‌گیرند، شرح می‌دهیم.
1. پایش مرکز داده، مدیریت و اتوماسیون
در پژوهش بازاری که مؤسسه‌ی پژوهشی 451 به‌تازگی انجام داده است، بالاترین ابتکارها برای IoT عبارت بودند از پایش مرکز داده، مدیریت و اتوماسیون. این مفاهیم جدید نیستند؛ اما امکاناتی که محصولات IoT فراهم می‌کنند، به کسبوکارها کمک خواهند کرد تا حجم زیادِ داده‌ها را به‌خوبی مدیریت کنند. این داده‌ها در چند سال آینده رشد فزاینده‌ای خواهند داشت. حسگر‌های متصل‌به‌هم، این امکان را فراهم می‌کنند که مرکز داده‌های متعدد پایش شوند؛ همچنان‌که به متولیان فناوری اطلاعات نیز کمک می‌کنند تا وظایف اولیه‌ی خود، مانند فراهم‌کردن اینترنت را بهتر انجام دهند.
کریستین رناود (Christian Renaud) یکی از مدیران پژوهش در مؤسسه‌ی 451 می‌گوید: «حجم داده‌ها با چنان سرعتی در حال رشد است که انسان دیگر نمی‌تواند آنها را ارزیابی کند؛ درنتیجه، لازم است فرایندهای خودکاری برای این کار وجود داشته باشد.»
2. مدیریت زنجیره‌ی تأمین و موجودی
در پژوهش مؤسسه‌ی گارتنر، بیشترین مورد برای نوآوری در IoT، عبارت است از بهینه‌سازی عملیات از طریق مدیریت جریان کار، مدیریت زنجیره تأمین و مدیریت انبار. یک کسب‌وکار با بهره‌گیری از حسگر‌های متصل‌به‌هم می‌تواند فرایند حمل و تحویل کالاها را به‌شکلی دقیق‌تر، پایش و مدیریت کند.
3. نظارت و بررسی‌های امنیتی
زمانی که دستگاهی به شبکه‌ای وصل می‌شود، این ظرفیت را دارد که به ابزاری ارزشمند برای گردآوری داده‌ها و به گزینه‌ای برای مدیریت آسان‌تر تبدیل شود. برخی از افرادِ شرکت‌کننده در پژوهش 451 بر این نکته تأکید کرده‌اند که از IoT در سیستم‌های امنیتی‌شان بهره خواهند گرفت.
رناود می‌گوید: «بیشتر آنها دوربینها و سیستم‌های الکترونیکیِ مجهز به حسگر روی درب‌ها و مسیرهای تردد نصب کرده‌اند و آنها را در سامانه‌ی نظارتی‌شان به‌کار برده‌اند. در این سامانه‌ها می‌توان از تحلیل‌گرهای ویدئویی همراه با دوربینها و دستگاه‌های شناسایی چهره بهره گرفت.»
4. ارائه‌ی خدمات جدید و برندسازی
یکی از رایج‌ترین کاربردهای IoT، طراحی ویژگی‌های شخصی‌سازی‌شده و زمینه‌هایی مانند تبلیغات هوشمند است. در پژوهش گارتنر، 62 درصد از صاحبان کسب‌وکار، عنوان کردند که قصد دارند از این فناوری برای «ارائه‌ی خدمات جدید به مشتریان بهره بگیرند؛ خدماتی که به‌طور مستقیم، درآمدزایی نمی‌کنند؛ اما با بهبود ویژگی‌های محصولات، در بلندمدت به برندسازی کمک خواهند کرد.»
5. مدیریت از راه دور دستگاه‌ها
پایش از راه دورِ دستگاه‌ها نیز مورد دیگری است که 38/8 درصد از افرادِ شرکت‌کننده در پژوهش 451 به آن اشاره کرده‌اند. هجوم داده‌ها و ابزارهای جدید باعث می‌شود چالش‌های تازه‌ای برای مدیریت از راه دورِ دستگاه‌ها ایجاد شود؛ اما به‌کمک آن می‌توان با دسترسی به جزئیات بیشتر، از فرایند بهره‌برداری و نگهداری دستگاه‌ها آگاه شد.
6. مدیریت ساختمان و تجهیزات
این زمینه هم در هر دو پژوهش 451 و گارتنر عنوان شده است. بسیاری از ساختمان‌های تجاری به شکل فاجعه‌آمیزی انرژی را هدر می‌دهند؛ اما به لطف IoT، می‌توان از حسگرها و الگوریتم‌هایی برای خاموش‌کردنِ خودکار چراغ‌ها و دستگاه‌ها و کاهش دما، هنگامی که دفاتر کار، اتاق‌های کنفرانس یا بخش‌هایی از ساختمان مورد استفاده قرار نمی‌گیرد، بهره گرفت. همچنین می‌توان این حسگرها را با توجه به تقویم کاری شرکت تنظیم کرد و برای نمونه، اتاق‌های کنفرانس را چند دقیقه پیش از آغاز جلسه گرم کرد. با بهره‌گیری از حسگر‌های هوشمند، کسبوکارها می‌توانند هزینه‌های مصرف انرژی‌شان را به میزان چشمگیری کاهش دهند.
7. مدیریت دارایی‌ها
مدیریت دارایی‌ها نیز چند سناریو پیشِ روی خود می‌بیند؛ اما احتمال بهره‌برداری از فرایند نگهداریِ پیشگویانه بیشتر است. در پژوهش گارتنر، 67 درصد از صاحبان کسب‌وکار، «مدیریت داریی از جمله نگهداریِ پیشگویانه از تجهیزات» را در فهرست‌شان عنوان کرده‌اند. نگهداریِ پیشگویانه به کارخانه‌ها و انبارها که معمولا تجهیزات گران‌قیمتی دارند، کمک بسیاری می‌کند. این شرکت‌ها با پایش و تحلیل داده‌های کاربران می‌توانند پیش‌بینی کنند که چه زمانی ممکن است اتفاق نامطلوبی برای یک دستگاه بیفتد؛ در نتیجه، پیش از اینکه این مشکل باعث اختلال یا تأخیر در فرایند تولید شود، جلوی آن را خواهند گرفت.
8. مدیریت ناوگان
به‌کمک IoT، شرکت‌های حمل‌ونقل می‌توانند سفر وسایل نقلیه و رفتار راننده‌ها را بهتر رصد کنند. در این زمینه، رواج تلفنهای هوشمند در میان راننده‌ها، این کاربردهای IoT را تسهیل کرده است.
رناود می‌گوید: «افراد زیادی از بسته‌های حسگر که مثلا در آیفون وجود دارد، استفاده می‌کنند؛ می‌توان از این حسگرها برای انجام برخی تحلیل‌ها بهره گرفت. برای نمونه، می‌توان ده‌هاهزار راننده‌ای را که از پورت‌های OBD2 همراه با دانگل استفاده می‌کنند، ردیابی نمود.»
9. سلامتی
مچ‌بند‌های ثبت اطلاعات سلامتی، همواره امیدبخشِ برنامه‌های سلامتی بوده‌اند. امروز به‌‌لطف IoT می‌توان از داده‌های مشابه برای اطلاع‌رسانی به مراکز درمانی و شرکت‌های بیمه بهره گرفت. پایش بیماران در هر لحظه و متصل‌کردن آنها به دستگاه‌های پزشکی، بازار IoT را در حوزه‌ی پزشکی توسعه داده است. برخی از شرکت‌های پژوهشی پیش‌بینی کرده‌اند که ارزش IoT در بحث سلامتی تا سال 2022 به 400 میلیارد دلار خواهد رسید.
10. خرده‌فروشی
کاربرد IoT در خرده فروشی، می‌کوشد تا موفقیت تجارت الکترونیک را به تجارت فیزیکی منتقل کند. می‌توان از امواج رادیویی برای ارسال اطلاعات محصول به تلفن هوشمندِ متصدی فروش بهره گرفت. همچنین، می‌توان داده‌های محلی را هنگامی که مشتریان در اطراف فروشگاه هستند، برای آنها ارسال کرد. امروزه، فناوری‌هایی مانند RFID و بلوتوث با صرف انرژی پایین، اتصال محصولات را به شبکه آسان‌تر کرده‌اند و گزینه‌های بی‌شماری برای تحلیل رفتار مشتری، تبلیغات هوشمند و تسهیل فرایند خریدوفروش، پیش روی صاحبان کسب‌وکار قرار داده‌اند
